I think the others are correct that you should try to avoid the situation in the first place. But if you did get into the situation, I think that Araban's answer is good:
- Click Here To Show Diagram Code
[go]$$W
$$ -------------------------------------
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . X X X . . . . |
$$ | . . . . . . . . X X X X O O O X X X X |
$$ | . . . . . . . X O O O O . O . O O O X |
$$ | . . . . . . X O . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . . X O . O . . . . . . . . . X |
$$ | . . . , . X O . . , . . . . . , . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . O . . 1 . |
$$ | . . . . X O . . . . O . . . . . . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . . . . . . |
$$ --------------------------------------[/go]
It might be useful to try to think of how to come up with this move. I think you need to read, incrementally, different possible moves to play until you find a "safe" one.
First you can start of thinking about how to respond very closely:
- Click Here To Show Diagram Code
[go]$$W
$$ -------------------------------------
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . X X X . . . . |
$$ | . . . . . . . . X X X X O O O X X X X |
$$ | . . . . . . . X O O O O . O . O O O X |
$$ | . . . . . . X O . . . . . . O . . 1 C |
$$ | . . . . . X O . O . . . . . . . . . X |
$$ | . . . , . X O . . , . . . . . , . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . X O . . . . O . . . . . . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . . . . . . |
$$ --------------------------------------[/go]
As you've observed, black can just connect at the marked spot, and you haven't accomplished much in terms of defense.
Then you can try considering one move further back:
- Click Here To Show Diagram Code
[go]$$W
$$ -------------------------------------
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . X X X . . . . |
$$ | . . . . . . . . X X X X O O O X X X X |
$$ | . . . . . . . X O O O O . O . O O O X |
$$ | . . . . . . X O . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . . X O . O . . . . . . . . 1 X |
$$ | . . . , . X O . . , . . . . . , . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . X O . . . . O . . . . . . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . . . . . . |
$$ --------------------------------------[/go]
Think of what black can do. You've probably noticed in this situation that black can keep running south:
- Click Here To Show Diagram Code
[go]$$W
$$ -------------------------------------
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . X X X . . . . |
$$ | . . . . . . . . X X X X O O O X X X X |
$$ | . . . . . . . X O O O O . O . O O O X |
$$ | . . . . . . X O . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . . X O . O . . . . . . . . 1 X |
$$ | . . . , . X O . . , . . . . . , . . 2 |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . X O . . . . O . . . . . . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . . . . . . |
$$ --------------------------------------[/go]
or
- Click Here To Show Diagram Code
[go]$$W
$$ -------------------------------------
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . X X X . . . . |
$$ | . . . . . . . . X X X X O O O X X X X |
$$ | . . . . . . . X O O O O . O . O O O X |
$$ | . . . . . . X O . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . . X O . O . . . . . . . . 1 X |
$$ | . . . , . X O . . , . . . . . , . 2 . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . X O . . . . O . . . . . . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . . . . . . |
$$ --------------------------------------[/go]
So then try one move south once again:
- Click Here To Show Diagram Code
[go]$$W
$$ -------------------------------------
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . X X X . . . . |
$$ | . . . . . . . . X X X X O O O X X X X |
$$ | . . . . . . . X O O O O . O . O O O X |
$$ | . . . . . . X O . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . . X O . O . . . . . . . . . X |
$$ | . . . , . X O . . , . . . . . , . 1 . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . X O . . . . O . . . . . . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . . . . . . |
$$ --------------------------------------[/go]
What can black do?
Well, what if he tries to go south?
- Click Here To Show Diagram Code
[go]$$W
$$ -------------------------------------
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . X X X . . . . |
$$ | . . . . . . . . X X X X O O O X X X X |
$$ | . . . . . . . X O O O O . O . O O O X |
$$ | . . . . . . X O . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . . X O . O . . . . . . . . . X |
$$ | . . . , . X O . . , . . . . . , . 1 2 |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . X O . . . . O . . . . . . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . . . . . . |
$$ --------------------------------------[/go]
Now, it's hard to block without letting him go south, again. If you aggressively block, he can cut:
- Click Here To Show Diagram Code
[go]$$W
$$ -------------------------------------
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . X X X . . . . |
$$ | . . . . . . . . X X X X O O O X X X X |
$$ | . . . . . . . X O O O O . O . O O O X |
$$ | . . . . . . X O . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . . X O . O . . . . . . . . . X |
$$ | . . . , . X O . . , . . . . . , . 1 2 |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . O . . 4 3 |
$$ | . . . . X O . . . . O . . . . . . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . . . . . . |
$$ --------------------------------------[/go]
Well, that doesn't work well. What if you try to keep going south along with him?
- Click Here To Show Diagram Code
[go]$$W
$$ -------------------------------------
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . X X X . . . . |
$$ | . . . . . . . . X X X X O O O X X X X |
$$ | . . . . . . . X O O O O . O . O O O X |
$$ | . . . . . . X O . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . . X O . O . . . . . . . . . X |
$$ | . . . , . X O . . , . . . . . , . 1 2 |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . O . . 3 4 |
$$ | . . . . X O . . . . O . . . . . . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . . . . . . |
$$ --------------------------------------[/go]
Same problem. He keeps going south, and you can't cut him off.
So consider going one space further south, once again:
- Click Here To Show Diagram Code
[go]$$W
$$ -------------------------------------
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . X X X . . . . |
$$ | . . . . . . . . X X X X O O O X X X X |
$$ | . . . . . . . X O O O O . O . O O O X |
$$ | . . . . . . X O . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . . X O . O . . . . . . . . . X |
$$ | . . . , . X O . . , . . . . . , . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . O . . 1 . |
$$ | . . . . X O . . . . O . . . . . . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . . . . . . |
$$ --------------------------------------[/go]
Well, now there's more space for him to do stuff in the marked area:
- Click Here To Show Diagram Code
[go]$$W
$$ -------------------------------------
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . X X X . . . . |
$$ | . . . . . . . . X X X X O O O X X X X |
$$ | . . . . . . . X O O O O . O . O O O X |
$$ | . . . . . . X O . . . . . . O . C C . |
$$ | . . . . . X O . O . . . . . . . C C X |
$$ | . . . , . X O . . , . . . . . , . C C |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . O . . 1 . |
$$ | . . . . X O . . . . O . . . . . . . . |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . . . . . . |
$$ --------------------------------------[/go]
But at least you've cut him off from going "further south":
- Click Here To Show Diagram Code
[go]$$W
$$ -------------------------------------
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . . . . . . . . |
$$ | . . . . . . . . . . . . X X X . . . . |
$$ | . . . . . . . . X X X X O O O X X X X |
$$ | . . . . . . . X O O O O . O . O O O X |
$$ | . . . . . . X O . . . . . . O . . . . |
$$ | . . . . . X O . O . . . . . . . . . X |
$$ | . . . , . X O . . , . . . . . , . . 4 |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . O . . 1 2 |
$$ | . . . . X O . . . . O . . . . . . 5 3 |
$$ | . . . . X O O . . . . . . . . . . . . |
$$ --------------------------------------[/go]
---
So, of course, it's best to avoid these situations altogether as others have said. But when you are in this situation, you must read.
Think of the most aggressive defense first. Does that work? If not, pull back a little, and read again. Does that work? If not, pull back a little, and read again.
Do this until you find a solution that works.